Zemine gelen yuklerden dolayı zeminde oluşan düsey yer degistirmelere oturma diyebiliriz.

Eger bir dış etki varsa, buyuk yada küçük bir şekil degişikligi ortaya çıkar.Önemli olan bu şekil degisikliginin degeridir.Projelerinizi tasarlarken, zemin raporunuza gore belli bir zemin taşıma gücü buluyorsunuz ve temelinizi bu taşima gücüne gore dizayn ediyorsunuz. Size verilen bu taşıma gücüne görede bir oturma söz konusu, ancak bu oturma izin verilen sinirlar dahilinde kalmakta.Yani zemin taşima gücu verildiginde planladiginiz temelde de bir oturma olacak ama bu oturma problem yaratacak boyutlarda olmayacak, bunun bilincinde olun.

Oturmayi ikiye ayirabiliriz. Ani oturma ve konsolidasyon oturmasi.Ani oturma adindan da anlasilacagi uzerekisa süre icerisinde olan oturmalardir.Konsolidasyon oturmasi ize yillarca surer. Toplam oturma dedigimiz deger ise bu iki oturmanin toplamidir.

Ani oturma iri taneli zeminlerde meydana gelir, mesela cakil agirlikli zeminlerde.Bu zeminlerde bosluk fazla oldugundan yük uygulandiginda malzeme hemen boslukkari doldurucu yonde hareket eder ve oturmalar gerceklesir.O halde iri taneli zeminde abi oturma bekleyeceksiniz konsolidasyon oturmasini sifir kabul edeceksiniz.

Konsolidasyon oturmasi ise, ince daneli zeminlerde soz konusudur(kil, silt).Ýuk uygulandikca danelerin arasindaki su kacar ve daneler  irbirine yaklasir, konsolidasyon oturmasi meydana gelir. Yuk uygulanir uygulanmaz suyun hemen atilacagini ve konsolidasyon oturmasinin hemen gerceklesecegini zannetmeyin. Suyun aţilmasi permeabilite katsayisi dedigimiz gecirgenlik katsayisi ile ilgilidir, zeminin gecirgeigine gore bu suyun atilmasi yillar alir, dolayisiyle konsolidasyon oturmasi uzun surer.

Muhendislerin otyrma konusunda  bir sansi var diyebiliriz. Nedir o şans?  Yapimizin once bodrumunu insaa ediyoruz, sonra zeminini, sonra birinci katini vb. Yani zemine yuklemeyi aralikli yapiyoruz, yuk mijtarini zamana bagli artiriyoruz.Istemedende olsa zemindeki oturmalari bu sekilde kontrol lu yapmis oluyoruz.İşte şansımiz bu.

Peki oturmalardan korkmalimiyiz? Bir yapi düsunelim.Temelin tum noktalari ayni anda 10'ar cm cökmüş olsun, bir problem olur mu? Kuvvet akisimiz degismez, ek yesirler olusmaz, binamizin tum  oktalari 10cm asagida olmus olur, problem yaratmaz.Peki simdi soyle düşunun binan bir kosesinde 1cm oturma varken diger kosesinde 7cm oturma olsun.  Yani bina biraz yana yatmis olsun.Kuvvet dagilimi degisir, yercekimine bagli elemanlarda ek tesirler olusur.O halde esas tehlike oturma degil, esas tehlike farkli oturmadir.Ince daneli zeminlerde farkli oturmalar mutlaka kontrol edilmelidir.

Oturmanin tekil temellerdeki etkisi farkli, radye temellerdeki etkisi farklidir.Radye temeller oturmakari biraz daha fazla tolere edebilir, oturmanin elemanlara etkisini biraz daha azaltabilir.O halde oturma sinirlarinin temellere gore de farkli olmasi gerekir. Bu asamada oturma ile ilgili sinir degerleri vereyim. Temelin tekil temel ise yada surekli temel ise killi zeminlerde oturma miktarı 7.5cm i gecmemeli, kumlu zeminlerde ise 5cm i gecmemelidir. Eger temeliniz radye temel ise killi zeminlerde oturma miktariniz 12.5 cm'i gecmemeli, kumlu zeminlerde ise 7.5cm'i gecmemelidir. Gordugunuz uzere nispeten homojenlik saglayan radye temellerde oturma sinirlari daha buyuktur.

Ince da eli zeminlerde mutlaka konsolidasyon deneyi yaptirmaniz gerekir.Cogu muteahhit veya ilgil baska kisi konsolidasyon debeyi 1-2 hafta surdugunden bunu yaptirmak istemez ama oturma tespiti icin konsolidasyon debeyi hayati onem tasir.Ince daneli(killi, siltli) bir zeminde proje calismaniz varsa mutlaka konsolidasyon debeyi  yaptirinuz, birakin isiniz 1 hafta gec bitsin.

Farkli oturmalar onemli dedik. Tek bir noktadan alinan numune ile farkli oturma tespiti yapamazssiniz.Tek bir noktadan alinan numuneden yaptirdiginiz debeyle an ak oturma miktarini ogrenebilirsiniz.O halde en az iki noktadan numune alip(mesela binanin capraz iki kosesinden) konsolidasyon deneyi yaptirirsaniz farkli oturmayi tayin edebilirsiniz.Adindan belli "FARKLI OTURMA) yani iki deger lazim ki farkini gorebilin.

Farkli oturmada kriter degeriniz L/500 olmalidir.  L degeri, numune aldiginiz yani konsolidasyon debeyi yapacaginiz iki nokta arasindaki uzakliktir.Farkli oturma degeriniz L/500 den buyuk olmamalidir.Ornek verelim. Parselde binanin oturacagi biir koseden  numune aldiniz, konsolidasyon de eyi yaptirdiniz 1cm cikti, binanin diger kosesinden aldiniz konsolidasyon debeyi yaptirdiniz 2.5cm cikti.Bu iki nokta arasini seritmetreyle olctunuz 20m buldunuz.Iki  nokta arasindaki oturma farki nedir:

2.5 - 1=1.5cm

Burada 1.5cm lik farkli oturma sozkonusu.Acaba bu deger tehlikeli mi?

Hemen sınır degere bakalim:

L/500

2000cm / 500=4cm

1.5<4 oldugundan sorun cikaracak bir farkli oturma soz konusu degil.

O halde killi, siltli zeminlerde calisiyorsak mutlaka en az iki adet konsolidasyon deneyi yaptiralim ve oturma ile farkli oturmayi tespit edelim.

Birde oturma ile ortaya cikan hasarlarla ilgili bir deneyimi paylasacagim, bu deneyimi okuyarak sizde nasil davranmaniz gerektigi hususunda bir fikir sahibi olun. Ancak once size bu deneyimimle ilgili soru sorup bikac gune kadar cevabi buradan verecegim.Bu sure zarfinda cevaplarinizi bu yazinun altina yazin:

3 ay once yapilmis bir yapiyi incelediniz.Zemin etudunu incelediniz.Cakilli zemin.Yapida da tehlike arzetmeyecek tarzda oturmaya bagli catlaklar var, Ne yaparsiniz? Mal sahibine oneriniz ne olur? Cevabinizi dusunerek alt kisma gonderin...


Ahmet CELIKKOLLU
Insaat Muhendisi
ESKISEHIR

Ahmet bey,
çok iyi bir inşaat mühendisi olmanızdan daha da önemlisi bence çok iyi bir eğitmen olmanız. altın değerindeki bilgiler ve soru için bikez daha tesekkürler..
soruya gelince sadece sizin yazınızı okuyarak sunu derdim heralde. zemin cakıllı dolayısıyla ani oturma beklenir. 3 ay gibi kısa bir süre de zaten bunu gösteriyor. çatlakların da tehlike arz etmediği düşünülürse kullanım süresi boyunca çatlakların gözlemlenmesi, bu aşamada yapı kullanımı hakkında tereddüt edecek birşey olmadığını söylerdim. ama önlem olarak iki farklı köşeden numune alınıp konsolidasyon deneyi yapılıp, öngörülecek oturmaya karşılık enjeksiyon yapılabilir fazla oturacak tarafa.
bu arada sizin cevabınızıda merakla bekliyor olacağım..

Öncelikle bu yaziyi bizimle paylastiginiz için tesekkur ederim.Küçuk bir soru tasima gucu hesaplarini max 2.5cm  oturmaya gore yapmiyormuyduk?

Sorunuza gelince verdiginiz bilgiler ışığında zeminin iri taneli oldugunu, bu zeminlerde ani oturmanin olacağını 3 ay geçtiğini yeni yapildigini,korkulacak bir sey olmadigini söylerdim

Hocam verdiğiniz bilgiler doğrultusunda arkadaşlarımın görüşlerine katılıyorum.Tabi sizin vereceğiniz cevabı da merakla bekliyorum.TEŞEKKÜRLER...

CEVAP:

Zemin iri taneli,  Beklenen oturma ani oturma., bina bittiginde oturmada bitmis kabulu yapabiliriz. Oturma catlaklari ciddi boyutlar da degil.Oturma bundan sonrada devam etmeyeceginden catlaklarin buyumesi ongorulmez. Vatandas'a catlakları sıva , rahatlikla otur diyebiriz, bunun haricinde herhangi bir onleme gerek yok.

Bu durumda tum arkadaslarin yorumlari dogru.Muhendisce dusunen arkadaslari tebrik ederim...

Hocam merhaba ismim selcuk kendim insaat muhendisi degilim. afyonda 2 kat arti cati kati ve bodrum kati olan yigma kagir(sirik agaclar ve takoz tugla ile yapilmis) bir evimiz var.Ev sol taraftan oturma yapmakta. Bodrumun zemininden yatan tarafa dogru boylu boyunca bir destek yaptirdik bir sure oturma kesilir gibi oldu ancak yakin zamanda denizli depreminden sonra oturma tekrar basladi. Binanin sol bitisiginde harabe sit alani olan bir baska ev olmasi sebebiyle binanin yattigi taraftan disaridan bir mudahalede bulunamiyoruz.Bizim evin su anki mevcut durumunun analizi ve cozumu konusunda bize ne tavsiye edersiniz. Bolgede bu tarz yapi icin bir cok muhendisle gorustum ancak bir fikirde bulunamadilar. Caresizce cozum ariyoruz. Eger bize yardimci olabilirseniz manevi degeri olan evimizi kurtarma sansimiz belki olur. Simdiden tesekkurlerimi sunarim.

Alıntı yapılan: Selcuk.Pektas - Ağu 26, 2019, 11:06 ösHocam merhaba ismim selcuk kendim insaat muhendisi degilim. afyonda 2 kat arti cati kati ve bodrum kati olan yigma kagir(sirik agaclar ve takoz tugla ile yapilmis) bir evimiz var.Ev sol taraftan oturma yapmakta. Bodrumun zemininden yatan tarafa dogru boylu boyunca bir destek yaptirdik bir sure oturma kesilir gibi oldu ancak yakin zamanda denizli depreminden sonra oturma tekrar basladi. Binanin sol bitisiginde harabe sit alani olan bir baska ev olmasi sebebiyle binanin yattigi taraftan disaridan bir mudahalede bulunamiyoruz.Bizim evin su anki mevcut durumunun analizi ve cozumu konusunda bize ne tavsiye edersiniz. Bolgede bu tarz yapi icin bir cok muhendisle gorustum ancak bir fikirde bulunamadilar. Caresizce cozum ariyoruz. Eger bize yardimci olabilirseniz manevi degeri olan evimizi kurtarma sansimiz belki olur. Simdiden tesekkurlerimi sunarim.

Binaniz ruhsatli mi?

Ahmet bey,Avcılar ambarlıdaki binamız,1999 depreminden sonra güçlendirildi.Ancak aşırı güçlendirildiği için(ek yapılan 13 adet dev perdeler)  binanın iki farklı ucunda aşırı farklı oturmalar meydana geldi,çünkü buralara dev perdeler yapılmıştı.Bina döşemeden yarılmaya başladı ve bir çok oturan binayı terk etti.Buna nasıl bir çözüm olabilir.

Alıntı yapılan: Cengiz İLETEN - Ekm 12, 2019, 08:30 ösAhmet bey,Avcılar ambarlıdaki binamız,1999 depreminden sonra güçlendirildi.Ancak aşırı güçlendirildiği için(ek yapılan 13 adet dev perdeler)  binanın iki farklı ucunda aşırı farklı oturmalar meydana geldi,çünkü buralara dev perdeler yapılmıştı.Bina döşemeden yarılmaya başladı ve bir çok oturan binayı terk etti.Buna nasıl bir çözüm olabilir.

 Bahsettiginiz dev perdelerin farkli oturmaya sebep oldugu sonucuna nasil vardiniz?

"Aşırı güclendirme" sonucunu nasil cikardiniz?

Zemin etudunu, bina guclendirme sistemini, temel sistemini(temeldeki guclendirme), temel perde, perde doseme, perde kiris baglantilarini incelemeden  bir fikir vermek dogru olmaz. Nedeni teshis edeyim ki size care soyleyebileyim...